|
Informacje i ciekawostki
Strona główna
|
|
Kobiety w tramwajowym
biznesie |
|
|
|
 |
|
Na
świecie już przed I wojną światową pracę pań w branży tramwajowej
uwieczniano m.in. na kartach pocztowych.
|
|
Wszystkie znane materiały źródłowe
wskazują, iż pierwszymi kobietami zatrudnionymi przez Kolej
Elektryczną Łódzką były Janina Staszewska i Maria Lipińska, przyjęte w
1906 roku na etat nauczycielek w szkole dla dzieci pracowników KEŁ,
uruchomionej w wynajętych pomieszczeniach na pierwszym piętrze
kamienicy u zbiegu dzisiejszych ulic Tuwima i Targowej. Otwarcie
placówki w październiku tegoż roku było ukoronowaniem trwających dwa
lata starań dyrektora tramwajów miejskich, Józefa Witkowskiego. Panie
otrzymywały pensję 600 rubli rocznie, płatną w miesięcznych ratach po
50 rubli ostatniego dnia każdego miesiąca. Pierwsza z nich (po ślubie:
Magier-Wirska) pracowała aż do zamknięcia szkoły w 1926 roku, druga
natomiast zmarła w 1911 roku w wieku 23 lat w Krakowie,
najprawdopodobniej w skutek powikłań pooperacyjnych.
Wydawać się to może nieprawdopodobne,
ale początkowo nawet w biurach kobiety były rzadkością. Prawdopodobnie
pierwszą urzędniczką w KEŁ była Aleksandra Tydelska, zatrudniona w
1908 roku w kancelarii spółki (zmarła w 1928 roku). Niedługo potem
pracę rozpoczęły następujące panie: w roku 1909 – Wanda Łazińska
(buchalterka), a w roku 1910 i 1915 – odpowiednio Anna Wenczowa i
Stefania Bzatzowa – objęły stanowiska nazwane „kontrola”
(prawdopodobnie w zakresie rachunkowości).
Dalsze zatrudnianie przedstawicielek
płci pięknej przybrało większe rozmiary dopiero w drugiej dekadzie XX
w. i tym sposobem pracę zyskały kolejne panie, mianowicie:
1920 -
Aleksandra Myszkorowska (urzędniczka),
Irena Nojarówna (biuralistka)
1922 -
Maria Mathisówna (biuralistka)
1923 -
Małgorzata Eichlerówna (urzędniczka kasy),
Adela Trautówna (maszynistka)
1926 -
Aurelia Kurnatowska (stenotypistka),
Maria Majewska (sprzątaczka),
Anna Andrzejewska, z męża Przybylska (sprzątaczka)
1927 -
Anna Kulejowska, później Szoslandowa (urzędniczka),
Jadwiga Skrutkowska (urzędniczka)
1928 -
Irena Łazińska (pomoc biurowa),
Aniela Lisowska, później Dorożyńska (urzędniczka).
|
Prawdziwy przełom przyniosła dopiero II wojna światowa,
kiedy to w 1942 zaczęto zatrudniać pierwsze kobiety w Służbie Ruchu
jako konduktorki. Do tej pory stanowisko to zarezerwowane było
wyłącznie dla mężczyzn i nastąpiła swoista rewolucja, aczkolwiek dla
okupanta nie było to raczej niczym nowym, bowiem w Niemczech
zatrudnianie kobiet na stanowisku konduktora było czymś normalnym od
lat. W grudniu 1943 roku w Wydziale Ruchu pracowało już ogółem 520
kobiet, a powód tej tendencji był oczywisty – pobór do wojska
zatrudnionych „na tramwajach” Niemców.
Większość kobiet została
przymusowo skierowana do tej pracy przez Arbeitsamt, w
późniejszym okresie była to dobra obrona przed wywiezieniem na
roboty przymusowe. Co ciekawe, w czasie okupacji za
nastawnikami pojawiły się pierwsze kobiety – przez dłuższy
czas były to dwie Niemki. Najprawdopodobniej w 1944 roku
rozpoczął się kurs dla Polek, ale nie zakończył się z powodu
końca okupacji.
|
 |
 |
|
Motorniczy
w towarzystwie pań konduktorek. Brygada pociągu
specjalnego z Pabianic do Łodzi.
Foto ze zbiorów Miki Kobylińskiej; ok. 1943 r. |
Źródło:
"Dziennik Łódzki" - 23.02.1950 r. |
|
|
|
 |
|
Prawdopodobnie zdjęcie pierwszych 12 pań-motorniczych. Foto:
ze zbiorów MKM MPK-Łódź, kwiecień 1950 r.
|
6 kwietnia 1950 roku był
pierwszym dniem pracy dla dwunastu pań, które właśnie
ukończyły pierwszy w Polsce, eksperymentalny żeński kurs MZK
dla motorniczych. W dniu debiutu obsługiwały 10 pociągów.
Dzień wcześniej panie Irena Wesołowska, Jadwiga Wysocka, Maria
Góraj, Maria Kubiak, Janina Paśka, Jadwiga Wiśniewska
(najmłodsza kursantka – zaledwie 22 lata), Stefania Kotlicka,
Franciszka Kostrzewska, Danuta Krysztofiak, Stanisława
Kujawińska, Aleksandra Smętek i Krystyna Maślanek otrzymały
specjalne świadectwa ukończenia kursu z rąk ówczesnego
dyrektora MZK, Czesława Wawrzyńskiego. Po uroczystości
dyrektor zaprosił świeżo upieczone panie-motornicze na… lampkę
wina.
|
|
Panie w MPK
Łódź 1952 - 1953
|
 |
 |
|
Helena
Walczak - motornicza
|
Irena
Wesołowska - kontrolerka
|
 |
 |
|
Stanisława
Kujawińska - dyspozytorka
|
Ewa
Czapnik - konduktorka
|
 |
 |
|
Józefa
Cieślak i Halina Libera podczas malowania wagonu
|
Maria
Nowak w stolarni
|
 |
 |
|
Janina
Michalska - rozdzielcza
|
Antonina
Srebrzyńska - narzędziowa
|
|
|
O tym, że prowadzenie pojazdów
do niedawna było typowo męskim zawodem, świadczyć może problem
z nazwaniem fachu w wersji żeńskiej. Prowadzący tramwaj to
motorniczy, natomiast prowadząca doczekała się nieco topornego
określenia "motornicza", albo żartobliwego "motorówka". Jak
widać, język nie nadąża za zmianami otaczającej nas
rzeczywistości, a na właściwe określenie dla pań "na
tramwajach" przyjdzie nam chyba jeszcze poczekać.
W lutym 2017 roku w MPK-Łódź Sp. z o.o. zatrudnionych było 367
kobiet, co stanowiło 11,42% wszystkich zatrudnionych, w tym
115 pań-motorniczych, co stanowiło 15,58% wszystkich
kierujących tramwajami. Najpopularniejsze imiona zatrudnionych
pań to Anna, Małgorzata i Elżbieta.
Opracowanie Bartosz Stępień
|
|