Łódzkie tramwaje
i autobusy |
Tabor
tramwajowy
Strona
główna |
Wagon silnikowy Lilpop III (Lp III)
1939 - 1973
|
informacje rysunki
foto-galeria
stany
inwentarzowe |
 |
|
Typ: Lilpop III (Lp III)
Producent:
Towarzystwo Przemysłowe Zakładów Mechanicznych
"Lilpop,
Rau & Lowenstein" SA, Warszawa
Rok budowy: 1939
Ilość pojazdów: 23
Pierwszy przydział: KEŁ (zajezdnia Tramwajowa, Dąbrowskiego)
Ostatni przydział: MPK (zajezdnia Tramwajowa)
Data wpisu pierwszego pojazdu: 05.1939 r.
Data skreślenia ostatniego pojazdu: 18.07.1973 r. |
Długość: 10540 mm
Szerokość: 2095 mm
Wysokość: 3330 mm
Ciężar własny: 15400 kg
Ilość miejsc siedzących: 16
Ilość miejsc stojących: 36
Typ silnika: GTM 4, Crompton
Moc silnika: 49,5 kW (GTM 4, 2 szt.) 60 kW (Crompton, 2 szt.)
Wózek dwuosiowy: 1 szt.
Rozstaw osi: 2800 mm
Średnica kół tocznych: 865 mm |
|
Budowa i wyposażenie
Nadwozie o konstrukcji stalowej spoczywało na
dwuosiowym wózku o rozstawie osi 2800 mm, na którym zamontowane
były dwa silniki typu GTM 4 o mocy 49,5 kW każdy. Beczkowaty dach był w całości drewniany, pokryty masą
elastyczną oraz płótnem nasyconym farbą wodoodporną. Na nim
znajdowała się skrzynia z oporami oraz odbierak prądu typu
lirowego. Wagony fabrycznie wyposażono w kominki dachowe na numer
linii.
Przedział pasażerski posiadał cztery okna z każdej strony.
Okna były dzielone. Górne szybki otwierały się uchylnie do środka.
Dolne były otwierane przesuwnie do dołu. Siedzenia drewniane, krzesełkowe - pojedyncze i podwójne.
Przedział pasażerski oddzielony od pomostów
dwuskrzydłowymi drzwiami przesuwnymi. Wagony za pomocą oporów
rozruchowych fabrycznie wyposażono w ogrzewany przedział
pasażerski.
W Lilpopie III pojawiło się kilka nowych rozwiązań. Wydatnie
powiększono pomosty. Zrezygnowano z symetrii, charakterystycznej
dla dotychczas produkowanych wozów dwukierunkowych, gdzie zarówno
bok jak i czoło wagonu były niejako lustrzanym odbiciem drugiego. Ponadto wagon wyposażono również w drzwi na pomostach. Z przodu
były jednoskrzydłowe drzwi otwierane przesuwnie w lewą stronę
(patrząc z boku). Z tyłu drzwi były dwuskrzydłowe. Oba skrzydła na
tylnym pomoście otwierały się przesuwnie na prawą stronę (patrząc
z boku). Tylne drzwi posiadały klamkę tylko od wnętrza.
Kolorystyka
Fabrycznie wagony pomalowane były w
kolorze kremowym (pas okienny) i oliwkowym (burty). Dach i podwozie stalowo-szare. W okresie okupacji
wagony przemalowano na kremowo-niebiesko. Począwszy od 1952 r. zaczęto przemalowywać je na
kremowo-czerwono. W barwach tych jeździły do końca swojej służby.
Rodzaje malowania przedstawiono na
rysunkach.
Dostawy i
przydział
W 1938
roku złożono zamówienie w warszawskiej fabryce Lilpop, Rau &
Lowenstein S.A. na 24 wagony silnikowe i 10 doczepnych typu Lilpop III. Dostawy
rozpoczęto w maju 1939 r., jednak
zdążono odebrać tylko 18 ukończonych wozów silnikowych i 5 doczep. W
wyniku działań wojennych pozostałe nieukończone pojazdy spaliły się w
fabryce.
Wozy silnikowe otrzymały numery boczne 152 - 169 i przydzielono
je do zajezdni przy ul.
Tramwajowej oraz Dąbrowskiego.
Eksploatacja
Wagony rozpoczęły służbę w ostatnich miesiącach pokoju. W czasie
II wojny światowej kierowano je głównie na linie kursujące po
getcie. Ich całkowicie zabudowane i wyposażone w drzwi pomosty
izolowały podróżujących od terenu getta. W 1944 r. dwa wagony
oddelegowano do prowadzenia składów wagonów sanitarnych. |
W latach 1948 - 1949 pięć
doczep przebudowano na silnikowe. Ich liczba
wzrosła do 23.
Lilpopy III kursowały głównie na liniach miejskich,
obsługiwanych przez zajezdnie na Tramwajowej i Dąbrowskiego. W 1954
r., w związku z objęciem jednej brygady linii 9 przez zajezdnię Brus,
oddelegowano tam dwa wagony. Czasem pojawiały się one na liniach
podmiejskich do Konstantynowa i Lutomierska. Na początku 1958 r. na
stanie zajezdni Brus figurował jeszcze wóz 153. Po dostawach nowych 5N
wrócił ponownie na Tramwajową.
Osobliwością Lilpopów III były ich tylne drzwi, które z uwagi na
dość nietypowy sposób otwierania nie posiadały na zewnątrz klamki.
Najczęściej ich obsługą zajmował się konduktor, jednak w drugiej
połowie lat 60. w wozach silnikowych na większości linii zlikwidowano
obsługę konduktorską. Przed wyjazdem na linię otwierano więc drzwi "na
stałę". Latem nie stanowiło to problemu. Zimą było znacznie gorzej. W
1971 r. przebudowano dwa wagony, montując na tylnym pomoście takie
same drzwi jak na przednim. Pasażerowie mogli obsługiwać je sami. Z
projektu przebudowy kolejnych wagonów jednak zrezygnowano, a całą
serię wycofano jeszcze przed starszymi o 10 lat Lilpopami II.
W ostatnich miesiącach służby wagony najczęściej kursowały na
liniach 13 i 17. W dniu 18.07.1973 r. w zajezdni przy ul. Tramwajowej
skreślono ostatnie o numerach: 152, 154, 156, 159, 170, 173, 174. Z
całej serii 6 pojazdów
przeznaczono na techniczne, pozostałe (prawdopodobnie większość)
sprzedano osobom prywatnym. Do czasów obecnych zachowały się na kołach
dwa egzemplarze o numerach 153 i 158, z których ten drugi przebudowano
w 1981 r. na historyczny. Na odbudowę w Bydgoszczy
czeka również dawny łódzki 154, którego pudło trafiło tam z podłódzkiej działki w
ramach wymiany za wagon 5N.
Modernizacje
W latach 1942 - 1943 podczas pierwszych remontów wagony wyposażono
w kierunkowskazy. Montowano je na bocznych słupkach. Lirowe odbieraki
prądu zastąpiono nożycowymi pantografami.
Podczas kolejnego cyklu
remontowego, który przypadł na lata 1948 i 1949 pięć wozów
doczepnych
przebudowano na silnikowe, montując w nich zamówione wcześniej
wyposażenie Brown-Boveri, które wykonano w Żychlinie.
W 1971 r. wagony 157 i 171 przebudowano na jednokierunkowe.
Tylny pomost ujednolicono z przednim, likwidując niepraktyczne
podwójne drzwi. Na lewym boku wagonu drzwi zdemontowano całkowicie.
Wewnątrz zlikwidowano ścianki oddzielające pomosty od przedziału
pasażerskiego. Mimo dość zaawansowanej modernizacji wagony wycofano
wraz z całą serią latem 1973 r. Modernizację przedstawiono na
rysunkach. |
|
Foto-galeria
dostawy |
|
 |
 |
Opis: Jeden z nowych Lp III - 152 w zakładach Lilpopa
przed wysyłką z Warszawy do Łodzi.
Foto: ze zbiorów MKM MPK-Łódź; 1939 r. |
Opis: Wnętrze nowego Lp III - 152.
Foto: ze zbiorów MKM MPK-Łódź; 1939 r.
|
|
|
|
początki eksploatacji, okres
okupacji hitlerowskiej |
|
|
 |
 |
Opis: Lp III - 161 w zajezdni przy ul. Tramwajowej.
Foto: ze zbiorów MKM MPK-Łódź; 1941 r. |
Opis: Lp III - 168 w zajezdni przy ul. Tramwajowej.
Foto: ze zbiorów MKM MPK-Łódź; 12.10.1942 r. |
|
|
 |
 |
Opis: Lp III z doczepami "Liegnitz" i Lp IIID
jako linia 12 na pl. Reymonta.
Foto: Walter Genewein. Ze zbiorów MKM MPK-Łódź; 1943 r. |
Opis: Lp III - 153 w zajezdni przy ul. Tramwajowej.
Foto: ze zbiorów MKM MPK-Łódź; 1.11.1943 r. |
|
|
|
lata 1946 - 1970 |
|
|
 |
 |
Opis: Lp III - 154 + Herbrand - 351 jako linia 2 na pl.
Niepodległości.
Foto: ze zbiorów Wojciecha Dębskiego; lata 50. XX w. |
Opis: Lp III - 155 z doczepą jako linia 14 na ul.
Piotrkowskiej.
Foto: ze zbiorów Wojciecha Dębskiego; lata 50. XX w. |
|
|
|
ostatnie lata
eksploatacji |
|
|
 |
 |
Opis: Lp III - 162 na ul. Tramwajowej koło zajezdni.
Foto: Sigurd Hilkenbach; 25.08.1971 r.
|
Opis: Lp III - 174 + 5ND jako linia 23
na ul. Głównej przy Piotrkowskiej.
Foto: ze zbiorów Wojciecha Dębskiego; 1972 lub 1973
r. |
|
|
 |
 |
Opis: Lp III - 162 + 5ND jako linia 28 na ul.
Żeromskiego.
Foto: ze zbiorów Wojciecha Dębskiego; 1972 lub 1973
r. |
Opis: Lp III - 161 + SnD jako linia 13 na ul.
Gdańskiej.
Foto: ze zbiorów Wojciecha Dębskiego; 1972 lub 1973
r. |
|
|
|
po zakończeniu służby
pasażerskiej |
|
|
 |
 |
Opis: Kilka wagonów po wycofaniu z ruchu liniowego
jeździło jako
techniczne. Na zdjęciu wóz 2019 jako pług na pętli Żabieniec.
Foto: Wiesław Kwiatkowski; 1978 r. |
Opis: Jedyny Lilpop III - 158 przebudowano na
historyczny w 1981 r.
Na zdjęciu podczas wyjazdu z byłej zajezdni przy ul.
Tramwajowej.
Foto: Wojciech Dębski; 3.10.1998 r. |
|
|
 |
|
Opis: Jedno ze sprzedanych nadwozi Lp III - 173'' (ex
170)
jako altana na działce.
Foto: Wojciech Dębski; 12.05.1996 r. |
|
|
|
|
Stany inwentarzowe |
Rok |
Stan
na koniec roku |
Wpisano sztuk |
Numery taborowe pojazdów przyjętych na inwentarz |
Skreślono sztuk |
Numery taborowe pojazdów skreślonych z inwentarza |
1939 |
18 |
- |
152 - 169 |
- |
|
1940 |
18 |
- |
|
- |
|
1941 |
18 |
- |
|
- |
|
1942 |
18 |
- |
|
- |
|
1943 |
18 |
- |
|
- |
|
1944 |
18 |
- |
|
- |
|
1945 |
18 |
- |
|
- |
|
1946 |
18 |
- |
|
- |
|
1947 |
18 |
- |
|
- |
|
1948 |
22 |
- |
170, 171,
172, 173 (przebudowane z doczepnych) |
- |
|
1949 |
23 |
- |
174
(przebudowany z doczepnego) |
- |
|
1950 |
23 |
- |
|
- |
|
1951 |
23 |
- |
|
- |
|
1952 |
23 |
- |
|
- |
|
1953 |
23 |
- |
|
- |
|
1954 |
23 |
- |
|
- |
|
1955 |
23 |
- |
|
- |
|
1956 |
23 |
- |
|
- |
|
1957 |
23 |
- |
|
- |
|
1958 |
23 |
- |
|
- |
|
1959 |
23 |
- |
|
- |
|
1960 |
23 |
- |
|
- |
|
1961 |
23 |
- |
|
- |
|
1962 |
23 |
- |
|
- |
|
1963 |
23 |
- |
|
- |
|
1964 |
23 |
- |
|
- |
|
1965 |
23 |
- |
|
- |
|
1966 |
23 |
- |
|
- |
|
1967 |
23 |
- |
|
- |
|
1968 |
23 |
- |
|
- |
|
1969 |
23 |
- |
|
- |
|
1970 |
23 |
- |
|
- |
|
1971 |
23 |
- |
|
- |
|
1972 |
16 |
- |
|
7 |
155, 160, 161, 165,
167, 168, 169 |
1973 |
- |
- |
|
16 |
152, 153, 154, 156,
157, 158, 159, 162, 163, 164, 166, 170, 171, 172, 173, 174 |
|
Tabor
tramwajowy
Strona
główna |
Strona dodana
20.09.2006 |
© Wojciech Dębski
Rozpowszechnianie oraz publikacja materiałów zawartych na tej
stronie wyłącznie za zgodą autora. |