|
Lilpop III - 168 w
zajezdni przy ul. Tramwajowej. Foto: ze zbiorów MKM
MPK-Łódź; 12.10.1942 r.
|
Typ:
Lilpop III
Producent:
Towarzystwo Przemysłowe Zakładów Mechanicznych "Lilpop, Rau &
Lowenstein" SA, Warszawa
Rok budowy: 1939
Liczba pojazdów: 18 (od 1949 - 23)
Numery taborowe: 152 - 174
Pierwszy przydział: KEŁ, zajezdnia
Tramwajowa, Dąbrowskiego
Ostatni przydział: MPK, zajezdnia
Tramwajowa, Dąbrowskiego
Data wpisu pierwszego pojazdu: 05.1939 r.
Data skreślenia ostatniego pojazdu: 18.07.1973 r.
NADWOZIE
Konstrukcja: szkielet stalowy, oparty na ostoi
wykonanej z nitowanych profili stalowych
Długość: 10540 mm
Szerokość: 2095 mm
Wysokość: 3330 mm
Ciężar własny: 15400
kg
Dach: drewniany, pokryty masą elastyczną oraz
płótnem nasyconym farbą wodoodporną.
Odbierak prądu: typu lirowego, od II wojny
światowej pantograf nożycowy |
Drzwi zewnętrzne: jednoskrzydłowe przesuwne z
przodu, dwuskrzydłowe przesuwne z tyłu
Drzwi wewnętrzne: dwuskrzydłowe przesuwne
ręcznie (oddzielały pomost od przedziału pasażerskiego)
WNĘTRZE
Podłoga: drewniana z listwami
Rodzaj siedzeń: drewniane, ławki krzesełkowe
Liczba miejsc siedzących: 16
Liczba miejsc stojących: 36
Ogrzewanie: przedział pasażerski za pomocą oporów
rozruchowych
Oświetlenie: -
Wentylacja: okna boczne uchylne, dwa wywietrzniki
dachowe
PODWOZIE
Liczba osi: 2
Liczba wózków: 1
Rozstaw osi: 2800 mm
Średnica kół: 865 mm
Silnik: GTM 4 (2 x 49,5 kW), Crompton (2 x 60 kW)
Hamulce:
elektryczny - obsługiwany korbą
nastawnika oraz ręczny klockowy do umiejscawiania -
obsługiwany korbą
|
|
W 1938
roku złożono zamówienie w warszawskiej fabryce Lilpop, Rau &
Lowenstein S.A. na 24 wagony silnikowe i 10 doczepnych typu Lilpop III. Dostawy
rozpoczęto w maju 1939 roku, jednak
zdążono odebrać tylko 18 ukończonych wozów silnikowych i 5 doczep. W
wyniku działań wojennych pozostałe nieukończone pojazdy spaliły się w
fabryce.
Wozy silnikowe otrzymały numery boczne 152 - 169. Przydzielono
je do zajezdni przy ulicach
Tramwajowej i Dąbrowskiego.
|
|
 |
|
 |
|
Nowy Lilpop III - 152
przed wysyłką z Warszawy do Łodzi.
Foto: ze zbiorów MKM MPK-Łódź; 1939 r. |
|
Wnętrze nowego Lilpopa III - 152.
Foto: ze zbiorów MKM MPK-Łódź; 1939 r. |
|
W Lilpopie III pojawiło się kilka nowych rozwiązań. Wydatnie
powiększono pomosty. Zrezygnowano z symetrii,
charakterystycznej dla dotychczas produkowanych wozów
dwukierunkowych, gdzie zarówno boki jak i czoła wagonu były
lustrzanym odbiciem.
Wagon wyposażono również w drzwi na pomostach. Z przodu były
one jednoskrzydłowe, otwierane przesuwnie w lewą stronę. Z
tyłu drzwi były dwuskrzydłowe. Oba skrzydła na tylnym
pomoście otwierały się przesuwnie na prawą stronę. Tylne
drzwi posiadały klamkę tylko od wnętrza. Obsługiwał je
konduktor.
|
|
|
 |
|
Wagon silnikowy typu
Lilpop III. Wersja z 1939 r. Numery: 152 - 169. |
|
Rys. Wojciech
Dębski |
Wagony
rozpoczęły służbę latem 1939 roku. W czasie II wojny
światowej kierowano je często na linie kursujące przez
getto. Ich zabudowane i wyposażone w drzwi pomosty izolowały
podróżujących od terenu getta. W 1944 roku dwa wagony
oddelegowano do prowadzenia składów sanitarnych
W latach 1942 - 1943 podczas pierwszych remontów wagony wyposażono
w kierunkowskazy. Montowano je na bocznych słupkach. Lirowe odbieraki
prądu zastąpiono nożycowymi pantografami.
|
 |
|
 |
|
Lilpop III - 161 w zajezdni przy ul. Tramwajowej.
Foto: ze zbiorów MKM MPK-Łódź; 1941 r.
|
|
Lilpop III z doczepami "Liegnitz" i Lilpop III na
linii 12.
Łódź, pl. Reymonta.
Foto: Walter Genewein. Ze zbiorów MKM MPK-Łódź; 1943 r.
|
 |
|
 |
|
Lilpop III - 153 w zajezdni przy ul. Tramwajowej.
Foto: ze zbiorów MKM MPK-Łódź; 1.11.1943 r.
|
|
Lilpop III - 154 + Herbrand - 351 na linii 2.
Łódź, pl. Niepodległości.
Foto: ze zbiorów Wojciecha Dębskiego; lata 50. XX w. |
|
|
Podczas kolejnego cyklu
remontowego, który przypadł na lata 1948 i 1949, pięć wozów doczepnych
przebudowano na silnikowe. Zamontowano w nich zamówione wcześniej
wyposażenie elektryczne Brown-Boveri, które wykonano w Żychlinie.
|
|
|
 |
|
Wagon silnikowy typu
Lilpop III. Wersja z 1949 r. Numery: 152 - 174.
|
|
 |
|
Wagon silnikowy typu
Lilpop III. Wersja z 1972 r. Numery: 152 - 156, 158 - 170, 172 -
174. |
Lilpopy III kursowały głównie na liniach miejskich,
obsługiwanych przez zajezdnie na Tramwajowej i Dąbrowskiego. W 1954
roku, w związku z objęciem jednej brygady linii 9 przez zajezdnię Brus,
oddelegowano tam dwa wagony. Czasem pojawiały się one na liniach
podmiejskich do Konstantynowa i Lutomierska.
Na początku 1958 roku na
stanie zajezdni Brus figurował jeszcze wóz 153. Po dostawach nowych 5N
wrócił ponownie na Tramwajową.
Osobliwością Lilpopów III były ich tylne drzwi, które z uwagi na
dość nietypowy sposób otwierania, nie posiadały na zewnątrz klamki.
Najczęściej ich obsługą zajmował się konduktor. Kiedy w drugiej
połowie lat 60. w wozach silnikowych zaczęto likwidować
obsługę konduktorską, drzwi przed wyjazdem na linię otwierano "na
stałe".
|
|
|
Rys. Wojciech
Dębski
|
|
W 1971 roku wagony
157 i 171 przebudowano na jednokierunkowe. Tylny pomost
ujednolicono z przednim, likwidując podwójne drzwi. Na
lewym boku wagonu drzwi zdemontowano całkowicie.
Wewnątrz zlikwidowano ścianki oddzielające pomosty od
przedziału pasażerskiego. Mimo dość zaawansowanej
modernizacji wagony wycofano wraz z całą serią latem
1973 roku.
|
|
|
|
 |
|
Wagon silnikowy typu
Lilpop III. Wersja jednokierunkowa z 1972 r. Numery: 157, 171.
|
|
|
 |
|
 |
|
Lilpop III - 155 z doczepą na linii 14.
Łódź, ul. Piotrkowska przy pl. Reymonta.
Foto: ze zbiorów Wojciecha Dębskiego; lata 50. XX w.
|
|
Lilpop III - 162. Łódź, ul. Tramwajowa.
Foto: Sigurd Hilkenbach, ze zbiorów Łukasza Stefańczyka;
25.08.1971 r.
|
 |
|
 |
|
Lilpop III - 174 + 5ND na linii 23.
Łódź, ul. Główna przy Piotrkowskiej.
Foto: ze zbiorów Wojciecha Dębskiego; 1972 lub 1973 r.
|
|
Lilpop III - 162 + 5ND na linii 28.
Łódź, ul. Żeromskiego.
Foto: ze zbiorów Wojciecha Dębskiego; 1972 lub 1973
r.
|
 |
|
 |
|
Opis: Lp III - 161 + Sanok na linii 13.
Łódź, ul. Gdańska.
Foto: ze zbiorów Wojciecha Dębskiego; 1972 lub 1973
r.
|
|
Lilpop III - 2019 (ex liniowy 164) jako pług.
Łódź, krańcówka Żabieniec.
Foto: Wiesław Kwiatkowski; 1978 r.
|
|
|
Lista
wagonów gospodarczych na bazie Lilpop III |
|
numer taborowy |
ex liniowy |
przeznaczenie |
lata eksploatacji jako gospodarczy |
|
2015 |
153 |
pług |
1973 - 1979? |
|
2016 |
157 |
roboczy |
1973 - 1976 |
|
2017 |
158 |
pług |
1973 - 1981 |
|
2018 |
162 |
roboczy |
1973 - 1979 |
|
2019 |
164 |
pług |
1973 - 1979 |
|
2020 |
166 |
roboczy |
1973 - 1979 |
|
|
|
W
ostatnich miesiącach służby wagony można było spotkać na liniach 6, 13, 17,
18, 23, 28. W dniu 18 lipca 1973 roku w zajezdni przy ul. Tramwajowej skreślono
ostatnie Lilpopy III o numerach: 152, 154, 156, 159, 170, 173, 174.
Spośród 23 pojazdów sześć przeznaczono na techniczne, pozostałe (prawdopodobnie
większość) sprzedano osobom prywatnym.
Do czasów obecnych zachowały
się na kołach dwa egzemplarze o numerach 153 i 158. W 1981 roku wóz
158 przebudowano na historyczny. Na odbudowę w Bydgoszczy
czeka również dawny łódzki 154, którego nadwozie trafiło tam z podłódzkiej działki w
ramach wymiany za wagon 5N.
|
 |
|
 |
|
Lilpop III - 158 przebudowano na
historyczny w 1981 r.
Łódź, ul. Tramwajowa.
Foto: Wojciech Dębski; 3.10.1998 r.
|
|
Wrak Lilpopa III - 173'' (ex
170) na działce w Pabianicach.
Foto: Łukasz Stefańczyk; 12.04.2003 r.
|
|
|
|
Stany
inwentarzowe |
|
Rok |
Stan
na koniec roku |
Wpisano sztuk |
Numery taborowe pojazdów przyjętych na inwentarz |
Skreślono sztuk |
Numery taborowe pojazdów skreślonych z inwentarza |
|
1939 |
18 |
18 |
152 - 169 |
- |
|
|
1940 |
18 |
- |
|
- |
|
|
1941 |
18 |
- |
|
- |
|
|
1942 |
18 |
- |
|
- |
|
|
1943 |
18 |
- |
|
- |
|
|
1944 |
18 |
- |
|
- |
|
|
1945 |
18 |
- |
|
- |
|
|
1946 |
18 |
- |
|
- |
|
|
1947 |
18 |
- |
|
- |
|
|
1948 |
22 |
4 |
170, 171,
172, 173 (przebudowane z doczepnych) |
- |
|
|
1949 |
23 |
1 |
174
(przebudowany z doczepnego) |
- |
|
|
1950 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1951 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1952 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1953 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1954 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1955 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1956 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1957 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1958 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1959 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1960 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1961 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1962 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1963 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1964 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1965 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1966 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1967 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1968 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1969 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1970 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1971 |
23 |
- |
|
- |
|
|
1972 |
16 |
- |
|
7 |
155, 160, 161, 165,
167, 168, 169 |
|
1973 |
- |
- |
|
16 |
152, 153, 154, 156,
157, 158, 159, 162, 163, 164, 166, 170, 171, 172, 173, 174 |
|
|
TABOR TRAMWAJOWY
STRONA GŁÓWNA
|
|
© Wojciech Dębski 2006
|
