|
TABOR TRAMWAJOWY
STRONA GŁÓWNA
|
|
Wagon
silnikowy Lilpop LRL
1929 - 1971 |
| |
|
 |
|
|
Lilpop LRL - 50 z
doczepami LRL na linii ozorkowskiej. Łódź, przystanek Helenówek.
Foto: ze zbiorów MKM MPK-Łódź; lata 30. XX w.
|
Typ:
Lilpop LRL
Producent:
Towarzystwo Przemysłowe Zakładów Mechanicznych "Lilpop, Rau &
Lowenstein" SA, Warszawa
Rok budowy: 1928
Liczba pojazdów: 10
Numery taborowe: 43 -52
Pierwszy przydział: ŁWEKD,
zajezdnia Helenówek
Ostatni przydział: MPK, zajezdnia Helenówek
Data wpisu pierwszego pojazdu: 01.1929 r.
Data skreślenia ostatniego pojazdu: 22.12.1971 r.
NADWOZIE
Konstrukcja: szkielet drewniany, oparty na ostoi
wykonanej z nitowanych profili stalowych i usztywniony za pomocą
specjalnych naprężaczy.
Długość: 13000 mm
Szerokość: 2065 mm
Wysokość: 3330 mm
Ciężar własny: 17700
kg
Dach: drewniany, pokryty masą elastyczną oraz
płótnem nasyconym farbą wodoodporną.
Odbierak prądu: pantograf nożycowy. |
Drzwi zewnętrzne: jednoskrzydłowe, przesuwne
ręcznie
Drzwi wewnętrzne: jednoskrzydłowe przesuwne ręcznie
(oddzielały pomost od przedziału pasażerskiego)
WNĘTRZE
Podłoga: drewniana z listwami
Rodzaj siedzeń: drewniane, ławki krzesełkowe
Liczba miejsc siedzących: 38
Liczba miejsc stojących: 37
Ogrzewanie: za pomocą oporników rozruchowych
tylko w przedziale pasażerskim
Oświetlenie: -
Wentylacja: okna boczne przesuwne do dołu
PODWOZIE
Liczba wózków: 2
Liczba osi: 4
Rozstaw osi: 1300 mm
Średnica kół: 850 i 650 mm
Typ
silnika/moc:
Brown-Boveri
GTM131C4/ 2 x 39 kW, po wymianie LT31 Dolmel/ 2 x 60 kW
Hamulce: elektryczny - obsługiwany korbą
nastawnika oraz ręczny klockowy do umiejscawiania - obsługiwany
korbą |
|
Lilpopy LRL włączono do eksploatacji w 1929 roku.
Warunki techniczne na dostawy uzgodniono w końcu sierpnia 1927 roku
z Towarzystwem Przemysłowym Zakładów Mechanicznych "Lilpop, Rau &
Lowenstein" SA w Warszawie. Między styczniem a majem 1928 roku do Łodzi
miało trafić 10 czteroosiowych wozów silnikowych i 16 dwuosiowych
doczep. Z uwagi na ponad półroczne opóźnienie dostaw aparatury
elektrycznej, nowe wagony udało się uruchomić dopiero na początku
stycznia 1929 roku. Wszystkie przydzielono do zajezdni Helenówek,
gdzie otrzymały numery 43 - 52.
Nowością w stosunku do poprzednich
konstrukcji czteroosiowych był beczkowaty dach na całej długości
pudła, dzięki czemu przedział pasażerski i pomosty stanowiły
wizualnie całość. Wygląd nadwozia stał się przez to bardziej nowoczesny.
Lilpopy LRL były pierwszymi wagonami na liniach podmiejskich
z ogrzewanym wnętrzem. Wykorzystano do tego dwa zespoły
oporników rozruchowych, które w zależności od pory roku można było
przełączać. Latem ciepło kierowano na zespół oporników dachowych,
zimą na zespół oporników zamontowany pod siedzeniami. Dodatkowo
kierowano ogrzane powietrze z systemu chłodzącego silniki. Ogrzewany
był tylko przedział pasażerski.
|
|
|
 |
|
 |
|
Lilpop LRL - 51 z
doczepą LRL na linii ozorkowskiej.
Mijanka w Lućmierzu.
Foto: ze zbiorów MKM MPK-Łódź; lata 30. XX w.
|
|
Lilpop LRL - 49 w
trakcie manewrów na krańcówce.
Zgierz, pl. Kilińskiego.
Foto: Walter Genewein, ze zbiorów MKM MPK-Łódź;
23.05.1943 r.
|
|
 |
|
 |
|
Lilpop LRL - 49 z
doczepą LRL na linii zgierskiej.
Łódź, pl. Wolności.
Foto: Emil Konrad, ze zbiorów MKM MPK-Łódź;
okres 1939-1945.
|
|
Lilpop LRL - 1043 z
doczepami LRL i "Kustrin" na linii ozorkowskiej.
Łódź,
skrzyżowanie Zachodnia/Lutomierska.
Foto: ze zbiorów Piotra Szczęsnego; 1955 r.
|
|
Fabrycznie wagony posiadały przedłużane stopnie wejściowe i
specjalne uchwyty na burtach pomostowych, dzięki którym konduktor
lub kontroler mógł w czasie jazdy przechodzić między wagonami. Po II
wonie światowej nie stosowano już takich praktyk i stopnie skrócono
dopasowując je do prześwitu drzwi.
Przez 42 lata wagony eksploatowano niemal wyłącznie na liniach
zgierskiej i ozorkowskiej. Najczęściej jeździły w
składach z wagonami swojej serii, ale nie tylko.
W latach 50.
wymieniono w nich silniki na mocniejsze typu LT31 Dolmel, stosowane w wozach N. Pozwoliło to na swobodną
eksploatację z dwoma doczepami 5ND w składzie.
|
|
 |
|
Rys.
Wojciech Dębski. |
Od 1962 roku Lilpopy LRL były jedynymi czteroosiowymi wagonami starego typu jakie eksploatowano
w MPK. Pod koniec lat 60. wycofano z ruchu doczepy, natomiast wozy silnikowe skreślano z inwentarza nieco później.
Wóz 1043 odstawiono w styczniu 1969 roku jako pierwszy. W tym samym odstawiono także wozy 1045 i 1048. Rok później skreślono z inwentarza
osiem pojazdów tej
serii. W 1971 roku czynne były już tylko dwa "długie" Lilpopy. W dniu
16 października 1971 roku skreślono wóz 1051, a jako ostatni 22
grudnia wóz 1046.
Wedle wspomnień jednego ze świadków, 1046 z doczepami 5ND był po
raz ostatni widziany przez niego na linii 46 w kwietniu 1972
roku. Przypadki przywrócenia skreślonych pojazdów do ruchu zdarzały się
sporadycznie, najczęściej w wyniku braków taborowych.
|
|
 |
|
 |
|
Lilpop LRL - 1046 z
doczepami LRL na linii 46.
Ozorków, krańcówka na pl. Armii Czerwonej.
Foto: Peter Boehm, ze zbiorów MKM MPK-Łódź; 08.1958 r.
|
|
Lilpop LRL - 1050 z
doczepami LRL na linii 46.
Zgierz, przystanek Chełmy.
Foto: Hans Lehnhart,
ze zbiorów Dariusza Walczaka,
28.08.1967 r.
|
|
Lilpopy LRL były ostatnimi "pulmanami"
(nazwa od nazwiska George'a Pullmana, konstruktora dużych i
ekskluzywnych wagonów kolejowych). Po
wycofaniu z ruchu niektóre pudła prawdopodobnie sprzedano, resztę rozebrano.
Likwidacja jednego z wagonów LRL na tzw. górze żwirowej w Emilii
została uwieczniona na przeźroczach, celem pokazania procesu kasacji
wagonu tramwajowego.
Do czasów obecnych nie zachował się żaden
egzemplarz.
|
|
 |
|
Wycofany z
eksploatacji Lilpop LRL - 1052 w zajezdni Chocianowice.
Foto: Michał Malinowski, ze zbiorów Wojciecha Dębskiego; ok. 1971 r.
|
|
|
Stany
inwentarzowe |
|
Rok |
Stan
na koniec roku |
Wpisano sztuk |
Numery taborowe pojazdów przyjętych na inwentarz |
Skreślono sztuk |
Numery taborowe pojazdów skreślonych z inwentarza |
|
1929 |
10 |
- |
43 - 52 |
- |
|
|
1930 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1931 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1932 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1933 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1934 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1935 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1936 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1937 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1938 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1939 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1940 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1941 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1942 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1943 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1944 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1945 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1946 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1947 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1948 |
10 |
- |
|
- |
|
|
W 1948 r. zmieniono
numery wagonów 43 - 52 na 1043 - 1052 |
|
1949 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1950 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1951 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1952 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1953 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1954 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1955 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1956 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1957 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1958 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1959 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1960 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1961 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1962 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1963 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1964 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1965 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1966 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1967 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1968 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1969 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1970 |
2 |
- |
|
8 |
1043,
1044, 1045, 1047, 1048, 1049, 1050, 1052 |
|
1971 |
- |
- |
|
2 |
1046, 1051 |
|
|
TABOR TRAMWAJOWY
STRONA GŁÓWNA
|
|
© Wojciech Dębski 2007
Rozpowszechnianie i publikacja materiałów zawartych na tej stronie
wyłącznie za zgodą autora.
|
