Krańcówki
tramwajowe w Aleksandrowie Łódzkim |
|
|
Krańcówka
Aleksandrów w latach 1910 - 1943 |
|
 |
Pierwsza
krańcówka tramwajowa w Aleksandrowie Łódzkim na rynku. Wagon
GE58 "Berlinka". W tle kościół św. Rafała i Michała
Archaniołów.
Zdjęcie wykonano prawdopodobnie w dniu otwarcia linii 25
lutego 1910 roku.
|
Nazwa krańcówki: Aleksandrów
Rodzaj: mijanka
Początek eksploatacji: 25 lutego 1910 r.
Koniec eksploatacji: w 1943 roku przeniesiona w
inne miejsce
Linie: "Łódź - Aleksandrów" (1910 - 1943) |
|
|
Komunikację tramwajową z
Łodzi do Aleksandrowa Łódzkiego uruchomiono 25 lutego
1910 roku. Krańcówkę zlokalizowano
na rynku (obecnie pl. Kościuszki). Mijanka zaczynała się na wysokości dzisiejszego
skrzyżowania ulic Wojska Polskiego i 11 Listopada, a
kończyła na wysokości obecnego Urzędu Miejskiego. Dalej
w kierunku zachodnim znajdował się jeszcze
kilkudziesięciometrowy pojedynczy tor.
Sieć trakcyjna
była przystosowana do rolkowych odbieraków prądu i
podwieszona do drewnianych słupów. Przez kilkanaście lat
tramwajarze oprócz przepinania wagonów musieli również
obracać odbieraki zgodnie z kierunkiem jazdy. Dopiero w
drugiej połowie lat 20. XX w. w tramwajach podmiejskich
zastosowano uniwersalne pantografy, a nową sieć typu
płaskiego podwieszono do słupów stalowo-kratownicowych.
Nieznane są długości torów pierwszej aleksandrowskiej
krańcówki. W 1943 roku wybudowano obok nową na obecnym
pl. Kościuszki, a dotychczasową zlikwidowano.
|
 |
Rysunek orientacyjny z układem torów krańcówki w latach 1910
- 1943
|
 |
|
|
GE58
"Berlinka"- 5 podczas manewrów na krańcówce.
Rynek w Aleksandrowie Łódzkim.
Foto: ze zbiorów MKM MPK-Łódź, lata 30. XX w. |
|
|
|
|
|
|
Krańcówka
Aleksandrów w latach 1943 - 1981 |
|
 |
Krańcówka na pl.
Kościuszki w Aleksandrowie Łódzkim. Foto: Zbigniew
Szafrański; 07.1981 r.
|
Nazwa krańcówki: Aleksandrów
Rodzaj: mijanka
Początek eksploatacji: 1943 r.
Koniec eksploatacji: 21 lipca 1981 r.
Linie: "Łódź - Aleksandrów" (1943 - 1955), 44
(1956 - 1981) |
|
|
Nową mijankę wybudowano w 1943 roku na placu obok jezdni. Usprawniono w ten
sposób ruch kołowy w rejonie skrzyżowania oraz zwiększono
bezpieczeństwo tramwajarzy przepinających wagony. Dokładna
data budowy jest nieznana. Nową krańcówkę uwieczniono w
archiwalnym filmie
Aleksandrów Łódzki 1943. Na filmie widać m.in. układ
torów, wagon silnikowy GE58 "Berlinka" oraz odstawione
doczepy GE.
Mijanka przetrwała w niezmienionej formie do 1981 roku.
Zmieniała się natomiast długość pojedynczego toru za nią.
Prawdopodobnie przez kilkanaście lat po wojnie tor skręcający za mijanką w
kierunku północnym pełnił również rolę bocznicy. Wedle
wspomnień starszych mieszkańców Aleksandrowa dowożono tam
np. węgiel na specjalnych platformach towarowych. Nie
wiadomo jednak jaka była długość toru i do kiedy pełnił on
rolę takiej bocznicy. Na planach MPK z 1967 roku nie wykazano
bocznicy, a długość wynosiła 25 m. W późniejszym czasie powierzchnia
użytkowa toru prawdopodobnie znów uległa zmianie, ponieważ w
latach 1973 - 1977 na linii 44 kursowały również składy trzywagonowe,
liczące ponad 30 metrów długości.
W 1974 roku obok krańcówki wybudowano kompleks parterowych
budynków. W jednym z nich oddano do użytku punkt sprzedaży
biletów oraz pomieszczenie dla pracownika spinającego
wagony. Od 9 sierpnia do 2 września 1974 roku dokonano
całkowitej wymiany torowiska na pl. Kościuszki. W tym czasie
tramwaje manewrowały na mijance przy ulicy Kraszewskiego. Po
zakończeniu remontu nawierzchnię placu pokryto asfaltem.
Od 1 sierpnia 1977 roku zlikwidowano składy trzywagonowe i
obsługę konduktorską. Latem 1981 roku za mijanką rozpoczęto
budowę nowej pętli. W tym czasie ruch na krańcówce odbywał
się normalnie. Dwukierunkowe tramwaje manewrowały do 20
lipca 1981 roku. Dzień później oddano do użytku pętlę.
|
 |
Rysunek orientacyjny z układem torów krańcówki w latach 1943
- 1981.
Długości torów na podstawie danych z
1967 r. |
|
 |
|
 |
5N - 109 + 5ND tuż po przyjeździe z Łodzi.
Aleksandrów, krańcówka na pl. Kościuszki.
Foto: Hans Lehnhart, ze zbiorów Dariusz Walczaka; 19.09.1973 r.
|
|
5N - 122 + 5ND
- 809 w trakcie manewrów na mijance.
W głębi widać prace przy budowie pętli.
Aleksandrów, krańcówka na pl. Kościuszki.
Foto: Zbigniew
Szafrański; 07.1981 r.
|
 |
|
|
5N - 32 + 5ND po
zakończeniu manewrów na krańcówce.
Skład gotowy do odjazdu w kierunku Łodzi.
Foto: Jiří Boháček;
1981 r.
|
|
|
|
Krańcówka
Aleksandrów w latach 1981 - 1991 |
|
 |
5N - 59 + 5ND na
pętli w Aleksandrowie Łódzkim. Foto: Zbigniew
Szafrański; 10.10.1982 r.
|
Nazwa krańcówki: Aleksandrów
Rodzaj: pętla lewostronna
Początek eksploatacji: 21 lipca 1981 r.
Koniec eksploatacji: 1 kwietnia 1991 r.
Linie: 44 (1981 - 1991) |
|
|
Pętlę na pl. Kościuszki
oddano do eksploatacji 21 lipca 1981 roku. Przystanki i
punkt dyspozytorski nie uległy zmianie. Zlikwidowano
natomiast etat dla pracownika spinającego wagony.
Nowe tory ułożono po zachodniej stronie placu za
mijanką, która dla potrzeb pętli została w końcowej
części przebudowana. Za mijanką tor skręcał do parku, a
następnie przecinał jezdnię i biegł po jej zachodniej
stronie (częściowo w zatoce). Nawierzchnia ówczesnej
jezdni wyłożona była betonową trylinką. W końcowej fazie
tor ponownie łączył się z
dotychczasową mijanką. Dzięki wybudowaniu torowego
łącznika, tzw. "esa", na pętli była możliwość
ominięcia np. uszkodzonego składu bez konieczności
cofania.
Pętla funkcjonowała niespełna 10 lat. Do marca 1989 roku
linię 44 obsługiwały zmodernizowane składy 5N + 5ND oraz
przegubowce 803N. W drugiej połowie lat 80. sporadycznie
pojawiały się również składy 805Na. Przez
ostatnie dwa lata linię obsługiwały niemal wyłącznie
wagony 803N.
W niedzielę wielkanocną 31 marca 1991 roku tramwaje po raz
ostatni jeździły do Aleksandrowa Łódzkiego.
|
 |
Rysunek orientacyjny z układem torów krańcówki w latach 1981
- 1991.
|
 |
|
|
803N - 5166 na
pętli w Aleksandrowie Łódzkim.
Foto: Hans Lehnhart.
Ze zbiorów Dariusza Walczaka; 1990 r.
|
|
|
|
Ostateczna decyzja o likwidacji pętli zapadła w 1995 roku.
W pierwszej kolejności zdemontowano przewód jezdny sieci
trakcyjnej. Następnie zalano asfaltem torowisko na
skrzyżowaniu ulic Wojska Polskiego i 11 Listopada oraz w
zachodniej jezdni na placu Kościuszki. Tory w parku
stopniowo zarosły trawą, a ich fragmenty widoczne były
tylko a alejkach.
W 2008 roku zakończono modernizację placu
Kościuszki. Zdemontowano wówczas resztę słupów po sieci
trakcyjnej oraz większość torowiska. Pozostawiono
jedynie fragment pętli w parku. Tor obłożono betonową
kostką. Dzięki jego ekspozycji pamięć o tramwaju w
Aleksandrowie wciąż jest żywa.
|
 |
Krzyżak
torowy zwrotnicy na pętli w Aleksandrowie. Foto:
Wojciech Dębski; 17.08.1997 r.
|
 |
|
 |
Nieczynny wjazd
i wyjazd z pętli na pl. Kościuszki.
Foto:
Wojciech Dębski; 10.1995 r.
|
|
Fragment pętli
i dawnej mijanki na pl. Kościuszki.
Foto:
Wojciech Dębski; 17.08.1997 r.
|
 |
|
 |
Zarośnięte
torowisko i słupy sieci trakcyjnej na nieczynnej pętli w
parku na pl. Kościuszki.
Foto:
Wojciech Dębski; 17.08.1997 r.
|
|
Fragment
nieczynnej pętli na pl. Kosciuszki.
Widok w kierunku zachodnim.
Foto:
Wojciech Dębski; 25.05.2005 r.
|
 |
|
 |
Plac Kościuszki. Likwidacja fragment
toru, który ocalał pod warstwą asfaltu.
Foto:
Wojciech Dębski; 18.01.2008 r.
|
|
Plac Kościuszki. Likwidacja fragment
toru, który ocalał pod warstwą asfaltu.
Foto:
Wojciech Dębski; 18.01.2008 r.
|
 |
|
 |
Fragment parku
na pl. Kościuszki z wyeksponowanym torem dawnej pętli
tramwajowej.
Foto:
Wojciech Dębski; 23.04.2008 r.
|
|
Fragment parku
na pl. Kościuszki z wyeksponowanym torem dawnej
pętli tramwajowej.
Foto:
Wojciech Dębski; 23.04.2008 r.
|
 |
|
|
Plac
Kościuszki po przebudowie z restauracją "Herbrand".
Foto:
Wojciech Dębski; 27.08.2008 r.
|
|
|
|