Jelcz 043 - 800 na terenie zajezdni Limanowskiego. Foto: Ze zbiorów MKM MPK-Łódź; ok. 1976 r.

Opis techniczny

Konstrukcja Jelcza 043 była stalowa. Spawane nadwozie wykonano z metalowych profili i osadzono na ramie, wykonanej z podłużnic i poprzeczek stalowych o przekroju ceowym łączonych za pomocą nitów.
Autobus wyposażono w silnik wysokoprężny Škoda 706 RT, sześciocylindrowy, czterosuwowy z wtryskiem bezpośrednim o mocy 160 KM. Silnik umieszczony był nad przednią osią, a przeniesienie momentu obrotowego na most napędowy odbywało się za pomocą dwuczęściowego wału napędowego. Manualna, pięciobiegowa skrzynia biegów była zblokowana z silnikiem.
Poszycie zewnętrzne autobusu wykonano z blachy. Do wykończenia wnętrza zastosowano lakierowaną płytę pilśniową. Podłogę wykonano z desek i pokryto wykładziną gumową. Wnętrze ogrzewano za pomocą dwóch niezależnych nagrzewnic sterowanych ze stanowiska kierowcy. Wentylację zapewniały dwie klapy w dachu, boczne okna przesuwne oraz wentylatory nagrzewnic. Siedzenia krzesełkowe dla pasażerów o szkielecie rurowym pokryte były dermatoidem.
Autobus wyposażono po prawej stronie w dwie pary jednoskrzydłowych drzwi dla pasażerów o prześwicie 900 mm. Drzwi obsługiwane były ręcznie. Po lewej stronie na wysokości kabiny zamontowano drzwi dla kierowcy. Łódzkie Jelcze 043 wyposażone były w bagażniki dachowe.
W 1975 r. dostarczono do Łodzi kilka autobusów na podwoziach Jelcz II, w których zastosowano mosty napędowe firmy Raba. Autobusy posiadały sześciocylindrowe silniki ZS typu SW 680 produkowane w WSK Mielec na podstawie licencji firmy British Leyland. Miały manualną, sześciobiegową skrzynię biegów typu S6-90 produkcji FPS POLMO-Tczew. Biegi do przodu były zsynchronizowane.

Eksploatacja

W dniu 6 grudnia 1958 r. została podpisana między Polską a Czechosłowacją umowa licencyjna na produkcję w JZS autobusów Škoda 706 RTO z nadwoziem konstrukcji firmy Karosa. Pierwsze egzemplarze wyprodukowano pod koniec 1959 r., a rok później ruszyła produkcja seryjna, która trwała aż do 1985 r. Jelcze produkowano w kilku odmianach, ale charakterystyczny, owalny kształt nadwozia nie uległ zmianie. To dzięki niemu autobusy te potocznie nazywano "ogórkami". Z uwagi na swoją liczebność były w Polsce bardzo popularne i odegrały ważną rolę w komunikacji międzymiastowej. Znacznie rzadziej wykorzystywano je w ruchu miejskim, gdzie dominowała wersja 272 Mex.
W 1963 r. do MPK Łódź trafiło pięć Jelczy 043, którym nadano numery od 201 do 205. Podobnie jak Škody-Karosy, wyposażone były w halogeny zabudowane w zderzaku, natomiast w odróżnieniu od wersji licencyjnej miały już mniejszą osłonę wlotu powietrza do chłodnicy i przesuwne szybki w górnej części okien, które zastąpiły uchylne.
Autobusy wpisano na inwentarz 16 listopada 1963 r. wraz z ośmioma Jelczami 272 Mex, ale jako pierwsze z pasażerami zaczęły jeździć właśnie Jelcze 043. W grudniu (być może jeszcze w listopadzie) skierowano je do obsługi linii zastępczych na Żabieńcu i Teofilowie. Co ciekawe już po miesiącu zwrócono w prasie uwagę na kłopoty z obsługą drzwi.

"Dziennik Łódzki" - 01.01.1964 r.
(...)"Jelcze" dowożące pracowników "Elty" zostaną w najbliższym czasie przerobione. Otwierające się na zewnątrz drzwi nie są bowiem odpowiednie dla komunikacji miejskiej. "Jelcze" te po przeróbce zasilą inne linie.

W początkowym okresie eksploatacji Jelcze jeździły na wszystkich liniach, w tym także na niezwykle obciążonej 57. Potwierdza to jedna z fotografii, na której widać również dość oryginalny sposób oznaczenia linii. W odróżnieniu od Mexów, Jelcze 043 nie posiadały nad przednią szybą tzw. filmów (ekranów) na podłużną tablicę kierunkową. W tym miejscu zamontowano podświetlane kominki na numer linii. Wykonano je w warsztatach MPK i prawdopodobnie we wszystkich pięciu autobusach. Tablicę kierunkową wieszano pod przednią szybą.
Nie wiadomo, czy w wozach 201 - 205 przebudowano drzwi na podobieństwo Mexów. Pierwszy autobus nr 203 wycofano ze służby 30 września 1968 r. a następnie sprzedano. Wóz 205 wycofano jako ostatni w 1973 r.
 

Rysunek orientacyjny autobusu Jelcz 043 z 1963 r. Numery 201 - 205.

W 1972 r. dostarczono dziewięć Jelczy 043, które nieznacznie różniły się na zewnątrz od wozów z 1963 r. Posiadały reflektory wystające poza obrys nadwozia oraz halogeny umieszczone pod zderzakiem. Na lewej stronie, dzielone do tej pory małe okna, zastąpiono pełnymi.
W 1975 r. sprowadzono kilka autobusów wyprodukowanych na podwoziach Jelcz II z silnikami SW 680 na licencji firmy Leyland. Zewnętrznie autobusy nie różniły się od siebie. Łatwo można je było odróżnić po felgach kół. Jelcze z silnikami SW 680 były mocniejsze i cięższe o 200 kg od tych z silnikiem 706 RT.
Autobusy otrzymały numery 800, 838 i prawdopodobnie od 831 do 837. Losy wozów 833, 834, 835, 836 i 837 są zupełnie nieznane. Na inwentarzu pasażerskim figurowały zaledwie jeden dzień i nie wiadomo gdzie trafiły dalej. Wóz 838 w 1976 r. uwieczniono w serialu "Daleko od szosy". Szkolił się na nim główny bohater serialu Leszek Górecki. O pozostałych egzemplarzach zakupionych w 1975 r. nic nie wiadomo.
 

Rysunek orientacyjny autobusu Jelcz 043 na podwoziu Jelcz II z mostem napędowym Raba.  Numery: 800, 838 (831 - 837?).

O autobusach dostarczonych w latach 1976 - 1979 również niewiele wiadomo. Część z nich bardzo szybko skończyła służbę w MPK i trafiła do innych instytucji. Pod koniec lat 70. na stanie było kilkanaście Jelczy 043 obsługujących głównie linie podmiejskie i w sezonie letnim tzw. "zielone linie", których trasy również wybiegały poza Łódź. W obliczu dość trudnej sytuacji taborowej wspomagały też komunikację nocną.
Na początku lat 80. wycofano je z ruchu w MPK. Najdłużej na inwentarzu figurował wóz 1998, który skreślono w dniu 3 kwietnia 1982 r. i przekazano do Zakładu Torów i Sieci. Kilka Jelczy 043 przekwalifikowano na gospodarcze. W zajezdniach można je było zobaczyć jeszcze w drugiej połowie lat 80.
W latach 2004 - 2007 kursował okazjonalnie po Łodzi Jelcz 043 - 705, którego właścicielem był wielki pasjonat tych autobusów Szymon Janiszewski. "Jelczor" uświetnił kilka imprez organizowanych m.in. przez Klub Miłośników Starych Tramwajów i MPK-Łódź Sp. z o.o.
 

Stany inwentarzowe