Ikarus 620 - 404 w zajezdni Helenówek. Foto: ze zbiorów MKM MPK-Łódź; 1978 r.
 

Ikarus 620 był ostatnim modelem firmy o konstrukcji ramowej. W latach 1959 - 1971 wyprodukowano 9 121 autobusów tego typu. W latach 60. i 70. XX wieku były bardzo popularne w wielu krajach Europy wschodniej. W Polsce najliczniej eksploatowano je w Katowicach, Łodzi i Warszawie i Częstochowie.
Pierwsze egzemplarze sprowadzono do Łodzi w 1959 roku. Dokładna data wprowadzenia ich do eksploatacji jest nieznana. Autobusy przydzielono do Oddziału Warsztatów Samochodowych przy ul. Zgierskiej na Helenówku. W 1961 roku zostały przeniesione do pierwszej łódzkiej zajezdni autobusowej przy ul. Kraszewskiego.

Ikarusy 620 eksploatowano na wszystkich łódzkich liniach. Wadą autobusów była głośna praca silnika, dzięki której zyskały wśród kierowców przydomek "bombowiec". Dla obniżenia hałasu - podobnie jak w Mavagach Tr-5 - przedział pasażerski oddzielono od kabiny kierowcy ścianą działową.
Autobus z uwagi na pomost w tylnej części nie najlepiej znosił przeciążenia. Problem próbowano rozwiązać poprzez montaż siedzeń na pomoście, zmniejszając w ten sposób powierzchnię użytkową dla osób stojących, jednak w godzinach szczytu pasażerskiego przy maksymalnym napełnieniu nacisk na tylną oś i tak był zbyt duży. Sylwetka autobusu "wlokącego" tył niemal po jezdni została do końca charakterystyczną dla tego typu. Kolejną niedogodnością były silniki Diesla typu Csepel D-614, które nienajlepiej znosiły mrozy. W czasie niskich temperatur często musiały pracować całą noc, aby rano autobus mógł wyjechać na trasę. Specjalnie dla Ikarusów skonstruowano w zajezdniach stanowiska do podgrzewania silników. Mimo tych wad Ikarusy 620 były znacznie solidniejsze od Sanów. Ich zaletą było dobre przyspieszenie i zwrotność. W tych elementach okazały się lepsze również od Jelczy 272 Mex.

Poniższy prospekt przedstawia Ikarusa 620 w pierwszej wersji produkowanej seryjnie. Autobusy charakteryzowały się dużymi, wyłupiastymi światłami pozycyjnymi z przodu na dachu oraz większymi niż w późniejszych modelach przesuwnymi szybkami wentylacyjnymi na bocznych oknach. W tej wersji produkowano je bardzo krótko. Nieco dłużej trwała produkcja z małym podświetlanym ekranem na numer linii.
W 1959 roku do MPK-Łódź trafiło dziesięć Ikarusów w pierwszej wersji. Egzemplarze dla Łodzi miały już prawdopodobnie listwy ozdobne na drzwiach od kabiny. Orientacyjny wygląd łódzkiego Ikarusa 620 z 1959 roku przedstawia rysunek 1.

Rys. 1. Ikarus 620. Wersja z 1959 roku. Numery: 52 - 61.
 

W latach 1960 - 1963 Łódź otrzymywała wyłącznie autobusy produkcji krajowej. Dostawy były jednak niewystarczające, a dodatkowym problemem okazały się same autobusy. Sany, których delikatna samonośna konstrukcja nie najlepiej sprawdziła się w trudnych miejskich warunkach, miały dość krótką żywotność. W 1963 roku rozpoczęto produkcję Jelczy 272 MEX, ale zapotrzebowanie na autobusy było tak duże, że w 1964 roku ponownie wznowiono import Ikarusów z Węgier. Tym razem dostawy były znacznie większe i trwały przez siedem kolejnych lat.
 

Po pięcioletniej przewie, latem 1964 roku, dostarczono do Łodzi 35 nowych Ikarusów 620. Wszystkie włączono do eksploatacji 30 września. Autobusy z tego rocznika posiadały już zaokrąglone nadkola oraz nieco krótsze drzwi od kabiny. Z przodu na dachu pojawiły się nowe światła pozycyjne oraz podłużny ekran na tablicę kierunkową z numerem linii. Ekran pojawił się również na prawym boku przy przednich drzwiach. Mocowano tam tablicę z numerem linii oraz przebiegiem trasy. Zmieniono sposób mocowania lusterek zewnętrznych - z dolnego na górny. Na atrapie chłodnicy pojawiła się podłużna listwa z napisem: "Ikarus 620".
Nie ma pewności, czy wszystkie wozy z 1964 roku posiadały z tyłu duże klosze świateł w układzie poziomym - tak jak przedstawiono to na rysunku 2. Istnieje zdjęcie wycofanego z eksploatacji wozu 243 z kloszami nowego typu w układzie pionowym. Możliwe również, że takich zmian dokonywano podczas remontów kapitalnych.
Autobusy z rocznika 1964 otrzymały numery od 214 do 248. Jeździły do końca końca 1974 roku. Wyjątek stanowił wóz 246, który skreślono dopiero 30 września 1977 roku.
 

Rys. 2. Ikarus 620. Wersja z 1964 roku. Numery: 214 - 248.
 

W 1965 roku zakupiono 22 nowe Ikarusy. Otrzymały kolejne numery od 249 do 270. Do ruchu włączono je 30 września (wozy 249 - 268) oraz 30 października (wozy 269 i 270). Zasadniczą zmianą w stosunku do autobusów z poprzedniego rocznika były nowe światła z tyłu w układzie pionowym. Na środku dachu pojawiła się trzecia klapa wentylacyjna. Wewnątrz zlikwidowano poręcz biegnącą wzdłuż dolnej krawędzi okien. Ostatni egzemplarz z tego rocznika - wóz 260 - wycofano 30 kwietnia 1974 roku.
 

Rys. 3. Ikarus 620. Wersja z 1965 roku. Numery: 249 - 270.
 

Autobusy dostarczane od 1966 roku nie posiadały z przodu pod zderzakiem blachy, która m.in. pełniła rolę obudowy dla halogenów. Na dachu przesunięto klapy wentylacyjne - drugą tuż za kabinę kierowcy, czwartą nad pomost. Podłużne kierunkowskazy (tzw. łezki) zastąpiono z przodu okrągłymi. Z tyłu wyprostowano listwę ozdobną oraz zlikwidowano ją na drzwiach od kabiny. W autobusach z końca produkcji podłużne klosze na dachu (łezki) zastąpiono prostokątnymi. Swoje położenie zmieniał również kierunkowskaz za drzwiami od kabiny. Pod koniec eksploatacji w części autobusów zlikwidowano dwa reflektory - te znajdujące się bliżej atrapy chłodnicy.
W latach 1966 - 1970 wyprodukowano dla Łodzi łącznie 191 Ikarusów 620. Autobusy w tej wersji znajdowały się w eksploatacji najdłużej - do 30 czerwca 1978 roku.
 

Rys. 4. Ikarus 620. Wersja z lat 1966 - 1970. Numery: 124 - 153, 271 - 394, 400 - 432.
 

W 1964 roku powstał Oddział Napraw Głównych, podlegający początkowo Stacji Obsługi nr 1, który dwa lata później przekształcono w Wydział Remontu Autobusów. Hale remontowe zlokalizowano w dawnej zajezdni tramwajowej na Helenówku. Podczas napraw głównych wprowadzono kilka zmian i ulepszeń, które wydłużyły żywotność Ikarusów. Poniżej ważniejsze projekty racjonalizatorskie, wdrożone i wykorzystane w trakcie remontów.

- regeneracja zwrotnic osi przednich
- regeneracja tylnych mostów
- regeneracja cewek elektromagnetycznego rozrusznika
- montaż zaworu odwadniającego zbiornik powietrza
- wspomaganie sprężyn szczęk hamulcowych
- zmiana wlewu cieczy do chłodnicy
- zmiana konstrukcji części przypodłogowej tylnego pomostu
- zmniejszenie obciążenia tylnego pomostu poprzez wbudowanie dwóch podwójnych siedzeń pasażerskich
- wyciszenie maski silnika
- skonstruowanie przyrządu do toczenia tarcz sprzęgłowych
- skonstruowanie przyrządu do podcinania końcówek listwy ozdobnej zewnętrznej
 

Pierwszego Ikarusa 620 wycofano 30 listopada 1968 roku. Był to wóz 161 (ex 61) z pierwszej serii dostaw. Rok później wycofano pozostałe wozy z rocznika 1959. Przynajmniej jeden z nich przebudowano na holownik. Dwa trafiły do firmy Polar Wrocław i dwa do Fabryki Zegarów w Świechowcu.
W 1970 roku wozy 227 i 240 przekwalifikowano na techniczne, natomiast 149, 150, 331, 334, 349, 353, 354, 355 wymieniono w Bielsku-Białej na wagony generacji N, które wycofano w związku z likwidacją komunikacji tramwajowej.
W dniu 27 stycznia 1971 roku przyjęto na inwentarz 33 autobusy. Były to ostatnie nowe Ikarusy 620 jakie trafiły do Łodzi. Wszystkie skierowano już na plac rozpoczynającej swoją działalność zajezdni Limanowskiego. W niedługim czasie Ikarusy z zajezdni Kraszewskiego przeniesiono na Helenówek i Limanowskiego.
 

Lata 70. to proces powolnej likwidacji. W dniu 22 stycznia 1975 roku wycofano ostatnie egzemplarze w zajezdni Limanowskiego. Stacjonujące tam wozy o numerach 141, 151, 152, 153 wycofano z ruchu, a 301 i 303 przekazano do dalszej służby w WOA-2 na Helenówku. Od tej pory "bombowce" stacjonowały wyłącznie w WOA-2, zapewniając obsługę na liniach w Zgierzu oraz kilku liniach łódzkich, kursujących głównie w północnej części miasta.
W dniu 30 czerwca 1978 roku wydano decyzję o zaprzestaniu eksploatacji Ikarusów 620. Kilkanaście wozów odstawiono wówczas do rezerwy, a ostatnie dwa o numerach 405 i 407 skreślono z inwentarza dopiero 31 grudnia 1978 roku. Autobusy do końca posiadały trzycyfrowe numery taborowe oraz dwuliterowe tablice rejestracyjne.

Po wycofaniu z ruchu część wozów sprzedano, a pozostałe pocięto na złom. Wóz 414 sprowadzono na teren zajezdni tramwajowej Brus jako przyszły eksponat w mającym tam powstać Muzeum Komunikacji Miejskiej. Na początku lat 80. autobus wraz z dwoma innymi eksponatami pocięto niestety na złom. Prawdopodobnie najdłużej istniejącym, łódzkim "bombowcem" był wóz o numerze 141, który przetrwał na jednej z łódzkich działek do 1996 roku. Oprócz zdjęć autobusy zostały również uwiecznione w kolorowych serialach m in. "Siedem stron świata" (1974) oraz "Daleko od szosy" (1976). Do czasów obecnych nie zachował się żaden łódzki egzemplarz.
 

Niszczeje niczyj autobus
Wiele mówimy ostatnio o gospodarności, a z drugiej strony o dbałości o estetykę naszych ulic, osiedli. Na tym tle razi widok niczyjego autobusu marki "Ikarus", które wycofane już zostały z regularnych kursów MPK, ale które wiele przedsiębiorstw kupuje m.in. z przeznaczeniem na prowizoryczne pomieszczenia, pakamery itp. Widoczny na zdjęciu wrak od kilku tygodni straszy na ul. Przędzalnianej przed skrzyżowaniem z Milionową. Nie wiadomo do kogo należy, nikt się do niego nie przyznaje i nie interesuje. A może w takim razie warto odholować żelastwo na składnicę złomu; było nie było waży kilka ton...

Żródło: "Głos Robotniczy" - 5.12.1980 r.
 

Stany inwentarzowe