|
TABOR TRAMWAJOWY
STRONA GŁÓWNA
|
|
Wagon silnikowy Herbrand GE58
1909 - 1958
|
|
 |
|
|
Nowy Herbrand GE58 - 64 w zajezdni przy ul. Tramwajowej. Foto ze zbiorów MKM MPK-Łódź;
1909 r.
|
|
Typ:
Herbrand GE58
Producent:
Waggonfabrik AG vormals P. Herbrand & Comp. Köln-Ehrenfeld.
Lata budowy: 1909, 1911
Liczba pojazdów: 21
Numery taborowe: 51 - 71
Pierwszy przydział:
KEŁ, zajezdnia ul. Tramwajowa
Ostatni przydział:
KEŁ, zajezdnia ul. Tramwajowa
Data wpisu pierwszego pojazdu: 1909 r.
Data skreślenia ostatniego pojazdu: 13.06.1958 r.
NADWOZIE
Konstrukcja: drewniana
Długość:
7800 mm (rocznik 1909), 7620 mm (rocznik 1911)
Szerokość: 2050 mm
Wysokość: 3300 mm
Ciężar własny:
8000
kg
Dach: drewniany, pokryty masą elastyczną oraz
płótnem nasyconym farbą wodoodporną. Nad przedziałem
pasażerskim świetlik dachowy z wychylnymi okienkami
Podłoga: drewniana, wykończona drewnianymi
listwami
Drzwi zewnętrzne: brak
Drzwi wewnętrzne: jednoskrzydłowe przesuwne
ręcznie (oddzielały pomost od przedziału pasażerskiego) |
WNĘTRZE
Rodzaj siedzeń: drewniane ławki wzdłuż okien
(rocznik 1909), drewniane krzesełkowe (rocznik 1911)
Liczba miejsc siedzących: 20
Liczba miejsc stojących: 14 (tylko na pomostach)
Ogrzewanie: brak
Oświetlenie: -
Wentylacja: przesuwne do dołu szyby w bocznych
oknach, wychylne okienka w świetliku dachowym
PODWOZIE
Liczba wózków: 1
Liczba osi: 2
Rozstaw osi: 1800 mm
Średnica kół: 800 mm
Typ
silnika/moc:
GE58 B4/2 x 23,6 kW
Hamulce: elektryczny - obsługiwany korbą
nastawnika oraz ręczny klockowy do umiejscawiania -
obsługiwany korbą
Odbierak prądu: typ rolkowy (1 szt.), następnie
pałąkowy lirowy (1 szt.)
|
|
Herbrandy GE58 zbudowano w dwóch
wersjach. Wozy z rocznika 1909 miały długość 7800 mm, symetryczne
boczne okna oraz podłużne ławki, na których pasażerowie siedzieli
plecami do okien. Wagony z rocznika 1911 były nieco krótsze - 7620 mm.
Wewnątrz zamontowano ławki krzesełkowe, na których pasażerowie
siedzieli bokiem do okien. Okna boczne były niesymetryczne.
Wagony miały drewniany szkielet. Główne jego elementy - podłużnice, czołownice ostoi oraz słupki narożne
- wykonano z
belek dębowych. Główne elementy nośne ostoi wagonu stanowiły cztery
stalowe podłużnice ceowe. Poszycie ścian bocznych wykonano z blachy
stalowej o grubości ok. 1,5 m.
|
|
 |
|
Rysunek orientacyjny wagonu Herbrand GE58 z 1909 r. (długie
nadwozie). Numery 61 - 70.
|
|
 |
|
Rysunek orientacyjny wagonu Herbrand GE58 z 1911 r. (krótkie
nadwozie). Numery 51 - 60.
|
W kwietniu 1909
roku sprowadzono 10 wagonów. Po dostarczeniu i zamontowaniu wyposażenia elektrycznego w
warsztatach KEŁ włączono je do eksploatacji w drugiej połowie 1909 roku.
Otrzymały numery 61 - 70. Kolejne, nieco krótsze wagony z numerami 51
- 55, wysłano w październiku 1911. Podobne wagony z numerami 56 - 60 dotarły w grudniu 1911 roku.
Herbrandy przydzielono do zajezdni przy ul. Tramwajowej. Od
1928 roku stacjonowały również na Kilińskiego (Dąbrowskiego). Kursowały na liniach miejskich pojedynczo lub w
składach dwuwagonowych. Najczęściej z doczepami o
podobnych gabarytach.
W pierwszych latach eksploatacji wagony okazały się
dość awaryjne. Często pękały osie i zawodziły hamulce, na co
zwrócono uwagę producentowi. Z czasem usterki te wyeliminowano.
Po zakończeniu I wojny światowej
oszklono w wagonach pomosty. Od 1925 roku opory
rozruchowe przenoszono na dach, a od 1926 roku rozpoczęto montować
odbieraki pałąkowe, tzw. liry.
|
 |
|
 |
|
Nowy Herbrand
GE58 - 64.
Łódź, zajezdnia przy ul. Tramwajowej.
Foto: ze zbiorów MKM MPK-Łódź; 1909 r.
|
|
Herbrand GE58 - 60 na linii 1.
Łódź, ul.
Brzezińska.
Foto: ze zbiorów MKM MPK-Łódź; 1924 r.
|
|
|
|
 |
|
Rysunek orientacyjny wagonu Herbrand GE58 (długie nadwozie) w wersji
z oszklonymi pomostami z lat 1919 i 1920.
Numery 61 - 70.
|
|
 |
|
Rysunek orientacyjny wagonu Herbrand GE58 (krótkie nadwozie) w wersji
z oszklonymi pomostami z lat 1919 i 1920.
Numery 51 - 60.
|
W 1926 roku wóz nr 63 przeszedł
modernizację podczas której wyposażony został w silniki i nastawniki
"Bergmana". Dalszych modernizacji jednak nie przeprowadzono, a wszystkie wagony z 1909 roku przebudowano w latach 1928 - 1931 na
doczepne nr: 315, 320, 324, 333, 338, 339, 340, 341, 342, 353. Na
przełomie lat 20. i 30. XX wieku oszklono pomosty według nowego wzoru KEŁ
oraz wydłużono je do 1400 mm. W jednym z wagonów U107c nr 71
zamontowano silniki typu GE i od tej pory figurował on na
inwentarzu również jako GE58.
W latach 30., wzorem wagonów nowej generacji, na dachu zamontowano
podświetlane kominki na numer linii, a z przodu na burcie
reflektor główny.
W 1937 roku w ruchu zostało 11 wagonów, z których tylko wóz
71 miał długie nadwozie. W 1938 roku wozy nr 54, 56, 60 przebudowano na
doczepne - 397, 434, 414. W okresie okupacji wagony otrzymały
kierunkowskazy, które zamontowano na bocznych słupkach.
|
 |
|
 |
|
Herbrand GE58 -
55.
Foto: Emil Konrad, ze zbiorów MKM MPK-Łódź; okres 1940-1943
|
|
Herbrand GE58 - 57
w roli ciągnika towarowego.
Łódź, remont torowiska na ul. Kilińskiego.
Foto: ze zbiorów Wojciecha Dębskiego; okres 1957 - 1958 r.
|
|
|
 |
|
Rysunek orientacyjny wagonu Herbrand GE58 (krótkie nadwozie) po
modernizacji na przełomie lat 20. i 30. Numery 51 - 60.
|
|
 |
|
Rysunek orientacyjny wagonu Herbrand GE58 (krótkie nadwozie) w
malowaniu okupacyjnym.
Numery 51, 52, 53, 55, 57, 58, 59.
|
 |
 |
|
Herbrand GE58 - 58 przed halą zajezdni przy ul. Tramwajowej.
Foto: ze zbiorów Wojciecha Dębskiego; okres 1941 - 1944.
|
Herbrand GE58 - 51 jako "nauka jazdy"
Foto: ze zbiorów Wojciecha Dębskiego; lata 50. XX w.
|
|
Po II wojnie światowej Herbrandy kursowały głównie na
liniach 7 i 17. Pod koniec służby coraz rzadziej pojawiały się w ruchu liniowym.
Najczęściej pełniły rolę pojazdów
gospodarczych lub przydzielano im obsługę linii specjalnych,
służbowych, nierzadko kursujących jednorazowo.
W 1957 roku wagony o
numerach 51, 52, 58 przebudowano na doczepne. W lutym 1958 roku wóz 59
przebudowano na doczepny, a 28 maja 1958 skreślono z inwentarza wagony 53, 57 i 71. Wszystkie
przebudowano na pługi o numerach 3087, 3088 i 3086. W dniu 13
czerwca 1958 roku skreślono z inwentarza ostatniego silnikowego
Herbranda nr 55, który przez kilka lat jeździł jeszcze jako
doczepny.
|
|
 |
|
Rysunek
orientacyjny wagonu Herbrand GE58 (krótkie nadwozie) z końca
eksploatacji. Numery 51, 52, 53, 55, 57, 58, 59.
|
|
Herbrandy GE58 były ostatnimi wagonami w Łodzi, w których stosowano
lirowe odbieraki prądu. W 1968 r. pług 3086 przebudowano na wagon
historyczny, nadając mu numer 1. Pług 3087 skreślono 23 kwietnia 1971 roku, a
3088 1 lipca 1972 roku. Do czasów obecnych zachował się jedynie
wagon historyczny, któremu w 1995 roku przywrócono pierwotny numer 71.
|
 |
|
 |
|
Historyczny
Herbrand GE58 - 1 (ex liniowy 71).
Łódź, zajezdnia Chocianowice.
Foto: Michał Malinowski; 1974 r.
|
|
Historyczny
Herbrand GE58 - 71 (ex liniowy 71). Parada
z okazji 115-lecia istnienia
komunikacji miejskiej w Łodzi.
Łódź, skrzyżowanie Zielona/Kościuszki
Foto: Wojciech Dębski; 15.12.2013 r.
|
|
|
|
Stany
inwentarzowe |
|
Rok |
Stan
na koniec roku |
Wpisano sztuk |
Numery taborowe pojazdów przyjętych na inwentarz |
Skreślono sztuk |
Numery taborowe pojazdów skreślonych z inwentarza |
|
1909 |
10 |
10 |
61 - 70 |
- |
|
|
1910 |
10 |
- |
|
- |
|
|
1911 |
20 |
10 |
51 -
60 |
- |
|
|
1912 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1913 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1914 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1915 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1916 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1917 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1918 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1919 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1920 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1921 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1922 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1923 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1924 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1925 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1926 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1927 |
20 |
- |
|
- |
|
|
1928 |
* |
1 |
71 (ex
U107c) |
10 |
61 - 70 (na doczepne) |
|
1929 |
* |
- |
|
|
1930 |
* |
- |
|
|
1931 |
11 |
- |
|
- |
|
|
1932 |
11 |
- |
|
- |
|
|
1933 |
11 |
- |
|
- |
|
|
1934 |
11 |
- |
|
- |
|
|
1935 |
11 |
- |
|
- |
|
|
1936 |
11 |
- |
|
- |
|
|
1937 |
11 |
- |
|
- |
|
|
1938 |
8 |
- |
|
3 |
54, 56, 60 (na
doczepne) |
|
1939 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1940 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1941 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1942 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1943 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1944 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1945 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1946 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1947 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1948 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1949 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1950 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1951 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1952 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1953 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1954 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1955 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1956 |
8 |
- |
|
- |
|
|
1957 |
5 |
- |
|
3 |
51, 52, 58 (na
doczepne) |
|
1958 |
- |
- |
|
5 |
55, 59 (na doczepne)
53, 57, 71 (na gospodarcze) |
|
|
TABOR TRAMWAJOWY
STRONA GŁÓWNA
|
|
© Wojciech Dębski 2006
Rozpowszechnianie i publikacja materiałów zawartych na tej stronie
wyłącznie za zgodą autora.
|
